By zapewnić pracownikom pewne minimum uprawnień, państwo ingeruje w wolny rynek tworząc uregulowania z zakresu ustawodawstwa pracy. Na poziomie międzypaństwowym ochroną tych praw zajmuje się Międzynarodowa Organizacja Pracy (MOP).
Umówmy się
Wśród wielu przepisów najistotniejsze są oczywiście te, które opisują stosunek pracy z punktu widzenia praw i obowiązków zatrudniającego i zatrudnianego. Podstawą nawiązania stosunku pracy tj. zatrudnienia danej osoby przez określone przedsiębiorstwo jest podpisanie umowy. Istnieje kilka rodzajów umów na podstawie, których można świadczyć pracę:
-
Umowy o pracę - klasyczne umowy ustanawiające stosunek pracy, najlepiej przystosowane do ochrony praw pracowniczych. Ze względu na czas na jaki są one zawierane wyróżniamy umowy: na czas nieokreślony, określony, na czas wykonania określonego zadania, na okres próbny.
-
Umowy o dzieło - bardzo często stosowane przez pracodawców, zlecają one wykonanie jedynie pewnego "dzieła", zlecający określa jego charakter, płacę i termin wykonania - o to gdzie, jak, przy pomocy jakich środków zostanie ono wykonane troszczy się już druga strona umowy. Jeśli jesteś studentem, pracodawca nie płaci za ciebie ZUS-u, opłaca mu się więc dać ci pracę. Dodatkowo, jeśli jest to działalność twórcza i autorska (przygotowanie szkolenia, napisanie raportu, artykułu itp., w praktyce bardzo szeroka kategoria) - koszt uzyskania przychodu wynosi 50%, czyli de facto płacisz tylko połowę podatku.
-
Umowa zlecenie - bardzo podobna do umowy o dzieło, także tu zleceniobiorca zobowiązuje do wykonania określonego w umowie zlecenia, w określonym terminie, za określoną stawkę.
-
Umowa agencyjna - zobowiązujesz się za określoną stawkę pośredniczyć w zawieraniu umów pomiędzy pracodawcą a klientem. Np. agent ubezpieczeniowy.
Jak z tym skończyć?
Oczywiście regulacje prawne przewidują również możliwość rozwiązania powyższych umów. O ile przy umowie o dzieło czy zlecenie umowa wygasa po wykonaniu określonego zadania, o tyle w wypadku umów o pracę kodeks pracy przewiduje specjalne procedury rozwiązywania umów:
-
Wypowiedzenie - jedna i druga strona musi wypowiedzieć umowę z odpowiednim wyprzedzeniem, okres tego wypowiedzenia uzależniony jest od długości trwania tej umowy (np. przy umowie na czas próbny dwóch tygodni, okres wypowiedzenia wynosi 3 dni, ale przy umowie na czas nieokreślony obowiązującej ponad 6 lat, okres wypowiedzenia to 3 miesiące). Ten sposób chroni pracodawcę i pracownika, aby żadna ze stron umowy nie została zaskoczona zwolnieniem bądź odejściem z pracy
-
Pracodawca może szukać nowego pracownika,
zatrudniony może szukać nowej pracy.
-
Porozumienie stron - jeśli obie strony umowy uznają to za korzystne mogą zrezygnować z okresu wypowiedzenia i we własnym zakresie określić termin rozwiązania umowy (np. natychmiastowo). Do tego trybu potrzebna jest obopólna pisemna deklaracja woli.
Czas pracy
Prawo pracy reguluje również czas pracy pracownika. W Polsce istnieje ustawowe ograniczenie czasu pracy wynoszące 8 godzin dziennie oraz 42 godziny tygodniowo. Jeśli pracodawca zażąda od zatrudnionego wykonywania pracy w wymiarze większym niż ustawowy, wówczas zobowiązany jest do płacenia tzw. nadgodzin (specjalnych, dodatkowych i lepiej płatnych stawek godzinowych). Choć w dzisiejszej sytuacji gospodarczej pracodawcy często wykorzystują trudną sytuację pracowników na rynku pracy i uchylają się odpłacenia nadgodzin, warto pamiętać, że posiada się do nich prawo. Przykład pracowników Biedronki walczących w sądach o należne pieniądze za nadgodziny pokazuje, że przy odpowiedniej determinacji pracownicy są wstanie wyegzekwować swe uprawnienia.
W ramach czasu pracy zatrudnionym przysługuje prawo do urlopu uzależnionego od stażu pracy pracownika. Po roku pracy przysługujący urlop to 18 dni roboczych (czyli bez sobót, niedziel i świąt), po 6 latach 20 dni, po 10 latach 26 dni. Do stażu pracy zalicza się okres nauki - jeśli skończyłeś zasadniczą szkołę zawodową, to zalicza Ci się do prawa do urlopu 3 lata pracy; po technikum - 5 lat; po ogólniaku - 4 lata, po szkole policealnej - 6 lat, a jeśli będziesz absolwentem wyższej uczelni, to 8 lat. Ale uwaga - liczy się tylko ostatni etap edukacji, a więc okresy nie są dodawane. Według ostatnich nowelizacji prawa pracy dni urlopowe zaczynają ci narastać proporcjonalnie już od pierwszego miesiąca nowej pracy - tzn. jeśli wg twojego stażu pracy przysługuje ci 18dni urlopu w skali roku to w skali miesiąca urlop będzie ci "narastał" po 1,5 dnia (wynik 18 dni urlopu dzielone przez 12 miesięcy w roku), zaokrąglając po pierwszym miesiącu masz 1 dzień wolny, po dwóch 3 dni itd.
Prawo pracy przewiduje również inne dopuszczalne przerwy w pracy są to zwolnienia, chorobowe, urlopy okolicznościowe, wychowawcze i macierzyńskie. W trakcie ich trwania pracownik objęty jest specjalną ochroną (m.in. bardzo utrudnione lub wręcz niemożliwe jest rozwiązanie umowy o pracę).
Kodeks pracy w swych założeniach powstał by regulować wszelkie aspekty stosunków pomiędzy pracodawcą i pracownikiem. Znajdziemy nim ustalenia dotyczące: regulaminów zakładowych, zasad wynagradzania, przepisów BHP, układów zbiorowych czy rozwiązywania sporów przed sądami pracy. W jednym artykule nie sposób objąć całego bogactwa tych rozwiązań. Dlatego odwiedzaj często naszą stronę, już wkrótce pojawią się teksty szczegółowo opisujące poszczególne elementy prawa pracy.
poleca:
